Witajcie, mali odkrywcy! Przygotujcie się na niesamowitą podróż w czasie, która zabierze nas miliony lat wstecz. Dziś dowiemy się, jak powstał węgiel ten czarny, lśniący kamień, który choć na co dzień go nie widzimy, daje nam ciepło zimą i sprawia, że w naszych domach świeci światło!
Węgiel powstał z pradawnych roślin oto historia jego niezwykłej przemiany
- Węgiel to tak naprawdę resztki gigantycznych roślin, które rosły na Ziemi setki milionów lat temu, jeszcze przed dinozaurami.
- Gdy te rośliny obumarły, wpadły do bagna i zostały przykryte grubą warstwą piasku i błota, niczym kołdrą.
- Przez miliony lat ziemia mocno je ściskała i podgrzewała, zamieniając je w czarny, twardy kamień, który nazywamy węglem.
- Istnieją różne rodzaje węgla, na przykład młodszy węgiel brunatny i starszy, dający więcej energii węgiel kamienny.
- W Polsce najwięcej węgla kamiennego ukrytego jest głęboko pod ziemią na Śląsku.
Zanim włączysz film, przeczytaj naszą superopowieść o węglu
Zanim zanurzycie się w świat animacji, koniecznie przeczytajcie naszą superopowieść gwarantuję, że jest równie wciągająca i pełna niespodzianek jak najlepszy film przygodowy!
Jak wyglądała podróż do prehistorycznej dżungli?
Wyobraźcie sobie świat sprzed 300 milionów lat. To było tak dawno temu, że nawet wasi pradziadkowie nie byli jeszcze na świecie, a Ziemia wyglądała zupełnie inaczej niż dziś. Nie było wtedy jeszcze dinozaurów, tych wielkich gadów, które znamy z bajek!
Zamiast nich, wszędzie rosły gigantyczne rośliny. Wyobraźcie sobie paprocie i skrzypy wysokie jak wieżowce, a widłaki sięgały chmur! Cała planeta była jedną wielką, bujną, wilgotną dżunglą, pełną ogromnych bagien. Powietrze było ciepłe i parne, idealne dla tych pradawnych olbrzymów.
W tej niezwykłej dżungli latały też owady, ale nie takie małe, jak te, które znamy. Były tam ważki wielkości orła! Wyobrażasz to sobie? Musiało być to niesamowite miejsce, pełne szumu gigantycznych liści i brzęczenia ogromnych skrzydeł.
Poznaj magiczną recepturę na stworzenie węgla
Teraz opowiem Wam, jak z tych wszystkich pradawnych roślin powstał węgiel. To prawdziwa magia, choć za nią stoi nauka!
- Roślinne opadanie: Kiedy te gigantyczne paprocie i skrzypy kończyły swoje życie, nie gniły tak, jak dzisiejsze liście w lesie. Zamiast tego, wpadały do płytkich, błotnistych bagien. Tam, pod wodą, nie miały dostępu do powietrza, co sprawiało, że rozkładały się bardzo, bardzo powoli.
- Gruba kołdra z ziemi: Przez miliony lat, na te obumarłe rośliny osadzały się kolejne warstwy piasek, muł, glina. Wyobraźcie sobie, że te warstwy to taka ogromna, ciężka kołdra z ziemi, która coraz mocniej przykrywała roślinne resztki.
- Uścisk i gorąco: Im więcej warstw, tym większy był nacisk, czyli ciśnienie, na te ukryte rośliny. A do tego, im głębiej, tym robiło się cieplej ziemia od środka jest gorąca! Ten ogromny uścisk i gorąco sprawiły, że rośliny zaczęły się zmieniać. Traciły wodę i inne składniki, a zostawał w nich głównie węgiel. Tak właśnie, powoli, przez miliony lat, z miękkich roślin powstał twardy, czarny kamień, który dziś nazywamy węglem.
Czy każdy węgiel jest taki sam?
Okazuje się, że węgiel węglowi nierówny! Są dwa główne rodzaje, które możemy porównać do rodzeństwa.
| Węgiel brunatny (młodszy brat) | Węgiel kamienny (starszy twardziel) |
|---|---|
| Jest "młodszy", powstał później. | Jest "starszy", powstawał miliony lat dłużej. |
| Ma kolor od jasnobrązowego do ciemnobrązowego. | Jest czarny i często pięknie lśniący. |
| Jest miękki i kruchy, łatwo się kruszy. | Jest bardzo twardy i zbity. |
| Ma w sobie dużo wody. | Ma bardzo mało wody. |
| Daje mniej ciepła, gdy się go spala. | Daje dużo więcej ciepła i energii. |
Jak widzicie, węgiel kamienny to prawdziwy "starszy twardziel", który ma w sobie mnóstwo energii, bo powstawał dłużej i pod większym ciśnieniem!
Gdzie w Polsce ukryte są węglowe skarby?
Polska to kraj, który ma pod ziemią sporo tych czarnych skarbów! Najwięcej węgla kamiennego, tego starszego i twardszego, ukrytego jest głęboko pod ziemią na Górnym Śląsku. To taka nasza "kraina czarnego złota"! Aby go wydobyć, górnicy muszą zjeżdżać specjalnymi windami setki metrów pod ziemię. Z kolei węgiel brunatny, ten młodszy brat, wydobywa się w innych miejscach, na przykład w okolicach Bełchatowa i Turoszowa. Tam kopie się go z powierzchni ziemi, w wielkich odkrywkowych kopalniach.
Zróbmy własny węgiel, czyli eksperyment z kanapką
Chcecie zobaczyć, jak działa ciśnienie, które zamieniło rośliny w węgiel? Zróbmy prosty eksperyment!
Potrzebne rzeczy:
- Kilka kromek chleba tostowego (im więcej, tym lepiej)
- Kilka ciężkich książek (np. encyklopedia, gruby słownik)
- Duża, płaska deska do krojenia lub taca
Instrukcja krok po kroku:
- Połóżcie deskę lub tacę na stole.
- Ułóżcie na niej jedną kromkę chleba. To będzie nasza pierwsza warstwa roślin.
- Na pierwszej kromce ułóżcie drugą, potem trzecią i tak dalej, aż stworzycie wysoką wieżę z chleba. Każda kromka to kolejna warstwa obumarłych roślin.
- Teraz weźcie ciężkie książki i ostrożnie połóżcie je na szczycie chlebowej wieży.
- Zobaczcie, co się dzieje! Książki naciskają na chleb, tak jak warstwy ziemi naciskały na pradawne rośliny. Chleb staje się coraz cieńszy i bardziej zbity.
- Pozostawcie książki na chlebie na kilka godzin, a nawet na całą noc. Rano zobaczycie, że wasza chlebowa wieża jest o wiele niższa i twardsza. To tak, jakbyście stworzyli swój własny, malutki "węgiel" pod wpływem ciśnienia!
Przeczytaj również: Obowiązkowy projekt gimnazjalny: Zasady, cele, ocena. Pamiętasz?
Do czego dziś przydaje się ten czarny kamień?
Skoro węgiel powstawał tak długo, to musi być do czegoś potrzebny, prawda? Oczywiście! Dziś węgiel jest dla nas bardzo ważny.
Głównie wykorzystujemy go do produkcji prądu. W specjalnych fabrykach, zwanych elektrowniami, węgiel jest spalany, a wytworzone ciepło zamienia wodę w parę, która napędza wielkie maszyny, a te z kolei produkują prąd. Dzięki temu w naszych domach świecą żarówki, działają telewizory i komputery!
Węgiel służy nam też do ogrzewania domów. Kiedy na dworze jest zimno, węgiel spalany w piecach daje nam przyjemne ciepło, dzięki któremu możemy czuć się komfortowo i nie marznąć. To niesamowite, że coś, co powstało miliony lat temu, wciąż służy nam każdego dnia!
